انواع ترک های ساختمانی
ترک ها با منشا سازه ای
ترک های ناشی از نشست یا تورم خاک و تکیه گاه: مورب، پلکانی و یا عمودی عمیق
ترک های ناشی از خیز تیرها (ضعف طراحی یا اجرا با کیفیت مصالح): افقی، برشی و مورب
ترک های ناشی از یخبندان : مورب
ترک های ناشی از حوادث طبیعی مانند زلزله و دریفت طبقات : ضربدری (زلزله بزرگ) افقی هم راستای تیر (زلزله خفیف)
ترک های ناشی از ضعف طراحی یا کیفیت مصالح در ستون ها : عمودی
ترک های ناشی از آسیب های حاصله از عوامل خورنده محیطی: عمودی، افقی
ترک ها با منشاء غیر سازه ای
ترک های ناشی از تاثیرات دمایی بر ملحقات ساختمان : ترک مویی در راستای منشا جز با ضریب انبساط بالاتر
ترک های ناشی از عدم اتصال مناسب اجزای ساختمان : عمودی
ترک های ناشی از لرزش، ضربه و فشار: ترک مویی
ترک های جزئی و سطحی ناشی از یخ زدگی: در سطوح، مویی و مربعی
ترک های ایجاد شده در هر ساختمان می تواند معرف ضعف در ظرفیت باربری اسکلت ساختمان و استحکام آن باشد و ممکن است در اثر عواملی مانند نشست بوده و نشان دهنده شرایط خطرناک ساختمان باشد اما در بیشتر موارد علل پیدایش ترک ها که ظاهر نامطلوبی هم دارند از نظر ایستایی ساختمان خطرناک نیستند و منشایی غیر از نشست دارند.
ترک ها به صورت کلی به دو دسته سازه ای و غیر سازه ای تقسیم می شوند.
سازه ای: ترک حاصل از تغییرات در موقعیت و وضعیت اجزای سازه ای
غیر سازه ای: ترک حاصل از فعل و انفعالات حرارتی و یا جابجایی در اجزای غیر سازه ای
نکته #اجرایی
در صورت استفاده از بلوک های هبلکس یا لیکا حتما باید در مرز مشترک بالای دیوار و زیر تیر از ماده ارتجاعی استفاده کرد. در غیر اینصورت #خیز مجاز تیر بعلت تُرد بودن هبلکس ، باعث ترک در دیوار و رومالی آن خواهد شد که در اکثر پروژه ها بعلت رعایت نکردن این نکته دچار ترک در دیوار شده است.
انواع ترک ناشی از منشا پیدایش
1 – ترک های ناشی از نشست خاک و یا مواردی اندک تورم خاک زیر فونداسیون: به علت تراکم یا تحکم خاک زیر پی در اثر بارهای وارده، تقلیل رطوبت خاک، جابجایی حجم قابل توجهی از خاک زیر پی ( ریزش خاک به داخل چاه فاضلاب و گودبرداری یا هر علتی که باعث تغییر شکل خاک بشود ایجاد می شود، و در مواردی اندک بالا آمدگی خاک زیر پی در اثر افزایش رطوبت در خاک های خاص مانند مارن گچ دار و یا فشار ریشه درختان به سمت بالا)
2 – ترک های ناشی از خیز تیرهای بتنی یا فلزی و یا ضعف ظرفیت مقاومتی ستون ها: که در اثر خیز تیر به علت ضعف طراحی و یا عدم اعمال خیز منفی تیرها و یا بارگذاری بیش از اندازه و یا نامتقارن بر روی تیر و به دنبال آن خیز در دیوارها پدید می آید.
3 – ترک ناشی از یخبندان: به علت تکرار سیکل یخ زدگی و ذوب یخ خاک زیر فونداسیون و ایجاد تخلخل در خاک و به هم ریختن ساختار آن موجب نشست پی می شود و در برخی مواقع در اثر تورم و نشست خاک زیر کفسازی ها با پدیداری ترک در کفسازی همراه است.
4 – ترک های ناشی از انقباض و انبساط اجزای ساختمان شامل اسکلت، لوله های آب گرم و بخاری، داکت ها و …: معمولا به دلیل تغییر درجه حرارت محیط بر روی اندود دیوار یا اطراف تیرها، در محل اتصال دیوارها با ستون های فلزی، بر روی مسیر لوله های بخاری، مسیر عبور رایرزها در داکت ها، و حتی مسیر لوله های برق و تلفن و همچنین اکسید شدن میلگرد در بتن باعث انبساط بتن و ایجاد ترک می شود.
5 – ترک های ناشی از عدم وجود هشتگیر در دیوارها و یا عدم چسبندگی دو قسمت به هم: که معمولا در محل اتصال دیوار به ستون، محل پر شده پنجره یا طاقچه و یا به صورت افقی در محل اتصال سرد دو تکه از یک دیوار ایجاد می شود.
6 – ترک های ناشی از ورود ضربه و یا فشار و یا لرزش حاصل از ماشین آلات: که در ضعیف ترین خط در یک دیوار ممکن است رخ دهد و معمولا محدود به فضای یک قاب است
7 – ترک های ناشی از حوادث طبیعی از قبیل زلزله، حرکت قاب و دریفت طبقات ساختمان: ترک های ناشی از دریف طبقات حاصل از حرکات رفت و برگشتی زلزله که در محل اتصال تیر به دیوارهای غیر سازه ای شاهد آن هستیم.
معمولا ترکهای با عرض و عمق کم ترکهای غیر سازه ایی هستند و از اهمیت زیادی به لحاظ تخریب ساختمان و خطرات جانی برخوردار نیستند. ولی ترکهایی با عرض 1.5 تا 2 میلیمتر و عمق 1.5 تا 2 سانتیمتر ترکهای سازه ایی می باشند، که به لحاظ اهمیت می بایست مورد توجه قرار گیرد و بعضا موجب تخریب و آسیبهای جانی نیز می شوند.
در مواردی که ترک سازه ایی به وجود آمده است، آن عضو ترک خورده می بایست یا تخریب شود و از نو بازسازی گردد و یا اینکه در محل ترک به روش خاص دوخته شود.
انواع ترکهای ساختمان به لحاظ جهت به سه نوع افقی – عمودی – مورب دسته بندی میشوند.
⚓️ترکهای افقی:
ترکهایی که در راستای افق و در طول دیوار ایجاد میگردد، ترکهای افقی گویند و معمولا به دو دلیل عمده بوجود می آیند:
1- به هنگام اجرای دیوار، استاد کار می بایست دیوار را تا ارتفاع نیمه از تراز انتهایی اجرا نماید و پس از خشک شدن و گیرش دیوار در مرحله بعد آنرا تا تراز ارتفاعی نهایی برساند. این ناپیوستگی در اجرا موجب نشست گرد و غبار خاک بر روی محل ناپیوسته دیوار می گردد.این گرد و غبار از جنس دانه های رس می باشد که حالت چربی دارند و در صورتیکه استادکار قبل از اجرای نیمه دوم دیوار محل ناپیوستگی را از گرد و غبار نشوید پس از اجرا احتمال وجود ترک افقی در محل ناپیوستگی بسیار محتمل است.
2- در صورتیکه دیوار در یک مرحله اجرا شود وطبق روش توضیح داده در بند یک نباشد، دیوار کمانش کرده و یا در اصطلاح دیوار شکم می دهد و موجب ایجاد ترک افقی در دیوار میگردد.
ترکهای عمودی :
ترکهایی که در راستای ارتفاع دیوار، عمود بر راستای افق، در دیوار ایجاد می شوند، ترکهای عمودی نامیده می شوند. هنگامیکه عمق و یا عرض این ترکها زیاد و یا در اعضای دیگر سازه همچون سقف، کف و … و یا اینکه در سنگ قرنیز ادامه داشته باشند، به دلیل اینکه ترک سازه ایی می باشد از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد.
⚓️علل ایجاد ترکهای عمودی :
1- ترکهای سازه ایی عمودی عمدتا به دلیل نبود شناژ قايم یا کمبود آن و ایجاد فاصله زیاد بین شناژها ایجاد و در اصطلاح عامیانه گویند دیوار کمر میشکند.
2- در صورتیکه پی زیر دیوار حرکت کند ترکهای عمودی ایجاد مینماید.
3- در اثر اجرای نادرست هشتگیر در تقاطع دیوارها ترکهای عمودی ایجاد میشود.
ترکهای مورب :
ترکهایی که معمولا زاویه 45 درجه نسبت به راستای افق دارند، به ترکهای مورب معروف می باشند.این ترکها اغلب در اثر نشست دیوار ایجاد شده و نشانه شکسته شدن دیوار میباشد. این نوع از ترک بسیار خطرناک میباشد.
مهم: جهت تعیین محل نشست دیوار، ابتدا راستای ترک را معین کرده عمود بر راستای ترک به سمت پایین طرف نشست کرده دیوار را مشخص می نمایید.
همیارمعمار